Die Westelike Muur-tonnel (Hebreeus: מנהרת הכותל, translit.: Minharat Hakotel) is 'n tonnel wat die Westelike Muur blootstel vanaf waar die tradisionele, oop-lug gebedsplek eindig tot by die Muur se noordelike punt. Die meeste van die tonnel is 'n voortsetting van die oop-lug Westelike Muur en is geleë onder geboue van die Moslemkwartier van die Ou Stad van Jerusalem. Terwyl die oop-lug gedeelte van die Westelike Muur ongeveer 60 meter (200 vt) lank is, is die meerderheid van sy oorspronklike lengte van 488 meter (1,601 vt) ondergronds weggesteek. Die tonnel bied toegang tot die res van die Muur in 'n noordelike rigting. Die tonnel is verbind met verskeie aangrensende uitgegrawe ondergrondse ruimtes, waarvan baie saam met die hooftonnel besoek kan word. Om hierdie rede word die meervoudsvorm, Westelike Muur-tonnels, dikwels gebruik.

Geskiedenis In 19 v.C., het koning Herodes 'n projek aangepak om die gebied van die Tempelberg in Jerusalem te verdubbel deur 'n deel van die heuwel aan die noordweste in te sluit. Om dit te doen, is vier keermure gebou, en die Tempelberg is bo-op hulle uitgebrei. Hierdie keermure het bly staan, saam met die platform self, nadat die Tempel deur die Romeine in 70 n.C. vernietig is. Sedertdien is baie van die gebied langs die mure bedek en gebou. 'n Deel van die Westelike Muur het blootgestel gebly na die vernietiging van die Tempel. Aangesien dit die naaste gebied aan die Tempel se Allerheiligste was wat toeganklik gebly het, het dit vir millennia 'n plek van Joodse gebed geword.

Uitgrawingsroete van die Westelike Muur-tonnel Britse navorsers het in die middel van die 19de eeu begin om die Westelike Muur uit te grawe. Charles Wilson het die uitgrawings in 1864 begin en is gevolg deur Charles Warren in 1867–70. Wilson het 'n boog ontdek wat nou na hom vernoem is, "Wilson se Boog" wat 12.8 meter (42 vt) breed was en bo die huidige grondvlak is. Daar word geglo dat die boog 'n brug ondersteun het wat die Tempelberg met die stad verbind het tydens die Tweede Tempeltydperk. Warren het skagte deur Wilson se Boog gegrawe wat vandag nog sigbaar is. Na die Sesdaagse Oorlog het die Ministerie van Godsdienssake van Israel die uitgrawings begin met die doel om die voortsetting van die Westelike Muur bloot te stel. Die uitgrawings het byna twintig jaar geduur en het baie voorheen onbekende feite oor die geskiedenis en geografie van die Tempelberg onthul. Die uitgrawings was moeilik om uit te voer, aangesien die tonnels onder residensiële woonbuurte geloop het wat bo-op antieke strukture van die Tweede Tempeltydperk gebou is. Die uitgrawings is onder toesig van wetenskaplike en rabbynse kundiges uitgevoer. Dit was om beide die stabiliteit van die strukture hierbo te verseker en om te voorkom dat die historiese artefakte beskadig word. In 1988 is die Westelike Muur-erfenisstigting gevorm, dit het die uitgrawing, instandhouding en renovasies van die Westelike Muur en Westelike Muur Plaza oorgeneem.

Die tonnel stel 300 m van die muur se totale 445 m bloot, wat die konstruksiemetodes en die verskeie aktiwiteite in die omgewing van die Tempelberg onthul. Die uitgrawings het baie argeologiese vondste langs die pad ingesluit, insluitend ontdekkings uit die Herodiaanse tydperk (strate, monumentale messelwerk), gedeeltes van 'n rekonstruksie van die Westelike Muur wat dateer uit die Umayyad-tydperk, en verskeie strukture wat dateer uit die Ayyubid-, Mamluke- en Hasmonese tydperke wat gebou is om geboue in die omgewing van die Tempelberg te ondersteun.

"Warren se Poort" lê ongeveer 150 voet (46 m) in die tonnel. Hierdie afgeslote ingang was vir honderde jare 'n klein sinagoge genaamd "Die Grot", waar die vroeë Moslems die Jode toegelaat het om naby die ruïnes van die Tempel te bid. Rabbi Yehuda Getz het 'n sinagoge net buite die poort gebou, aangesien dit vandag die naaste punt is waar 'n Jood naby die Allerheiligste kan bid, aangesien dit vermoedelik by die tradisionele plek onder die Rotskoepel geleë was.

Anderkant die noordelike punt van die Westelike Muur is oorblyfsels gevind van 'n waterkanaal wat oorspronklik water aan die Tempelberg voorsien het. Die presiese bron van die kanaal is onbekend, alhoewel dit deur 'n ondergrondse poel bekend as die "Struthion Poel" gaan. Die waterkanaal is gedateer na die Hasmonese tydperk en is dienooreenkomstig die "Hasmonese Kanaal" genoem.

Die grootste klip in die Westelike Muur, dikwels die Westelike Klip genoem, word ook binne die tonnel onthul, en word gereken as een van die swaarste voorwerpe wat ooit deur mense sonder aangedrewe masjinerie opgetel is. Die klip het 'n lengte van 13.6 meter (45 vt), hoogte van 3 meter (9.8 vt), en 'n geskatte breedte van tussen 3.5 meter (11 vt) en 4.5 meter (15 vt); skattings plaas sy gewig op 570 kort ton (520 metrieke ton).

Aangrensend aan die tonnel is die oorblyfsels van die Tweede Tempeltydperk, Kruisvaarder, en Mamluk strukture. In die gerestoureerde kamers het die Westelike Muurstigting die Ketting van Generasies Sentrum geskep, 'n Joodse geskiedenismuseum ontwerp deur Eliav Nahlieli wat 'n audiovisuele vertoning en nege glasskulpture geskep deur glas kunstenaar Jeremy Langford insluit.

In 2007 het die Israeliese Oudhede-owerheid 'n antieke Romeinse straat ontdek wat vermoedelik uit die tweede tot vierde eeue dateer. Dit was 'n systraat wat waarskynlik twee groot paaie verbind het, en het na die Tempelberg gelei. Die ontdekking van die pad het verdere bewyse gegee dat Romeine die Tempelberg steeds gebruik het na die vernietiging van die tempel in 70 n.C. Uitgrawings by die terrein het so laat as 2014 voortgegaan, gelei deur argeoloë Peter Gendelman en Ortal Chalaf namens die Israeliese Oudhede-owerheid (IAA).

Die Struthion Poel (soms beskryf as die "Struthion Poele", in die meervoud), is 'n groot kuboïede waterreservoir, wat die reënwater van geute op die Forum-geboue versamel het. Voor Hadrianus was hierdie reservoir 'n oop-lug poel, maar Hadrianus het booggewelf bygevoeg om die plaveisel daaroor te plaas. Die bestaan van die poel in die eerste eeu word bevestig deur Josephus, wat rapporteer dat dit "Struthius" (mossie) genoem is. Hierdie Struthion Poel is oorspronklik gebou as deel van 'n oop-lug waterleiding deur die Hasmoneërs, wat sedertdien ingesluit is; die bron van die water vir hierdie leiding is tans onbekend.

As gevolg van die 1971-uitbreidings aan die oorspronklike Westelike Muur-tonnel, het die Hasmonese waterstelsel, wat onder Arabiese behuising loop, verbind geraak met die einde van die Westelike Muur-tonnel, en later as 'n toeriste-aantreklikheid oopgemaak. Die roete neem 'n lineêre pad wat begin by die Westelike Muur Plaza en deur die moderne tonnels en die antieke waterstelsel gaan, eindigend by die Struthion Poel. Die Susters van Sion laat nie toeriste toe om in die klooster by die Struthion Poel uit te gaan nie, so toeriste keer terug deur die nou tonnels na die beginpunt, alhoewel dit sommige logistieke probleme skep.

Oorspronklik moes besoekers hul stappe terugneem na die ingang. 'n Verbinding met die Hasmonese waterstelsel is gemaak, maar dit het steeds vereis dat hulle 'n U-draai moes maak sodra hulle die Struthion Poel bereik het. Die grawe van 'n alternatiewe uitgang van die tonnel is voorgestel, maar aanvanklik verwerp op grond daarvan dat enige uitgang gesien sou word as 'n poging deur die Joodse owerhede om 'n eienaarskapseis op die nabygeleë grond te maak — deel van die Moslemkwartier van die stad. In 1996 het Benjamin Netanyahu egter die skepping van 'n uitgang na die Via Dolorosa, onder die Ummariya-madrasa, goedgekeur. Oor die daaropvolgende paar weke is 80 mense dood as gevolg van oproer teen die skepping van die uitgang. 'n Moderne muur verdeel die Struthion-poel in twee dele, wat toegang tussen hulle verhoed. Een kant is sigbaar vanaf die westelike muur tonnels, en die ander area is toeganklik vanaf die Klooster van die Susters van Sion. Sedertdien is dit moontlik vir groot getalle toeriste om by die tonnel se suidelike ingang naby die Westelike Muur in te gaan, die tonnel se lengte met 'n toergids te loop, en by die noordelike einde uit te gaan. Hierdie uitgang is slegs gedurende die dag oop, weens voortdurende veiligheidskwessies.