Batı Duvarı Tüneli (İbranice: מנהרת הכותל, translit.: Minharat Hakotel), Batı Duvarı'nın geleneksel, açık hava dua alanının sona erdiği yerden başlayarak Duvar'ın kuzey ucuna kadar uzanan bir tüneldir. Tünelin çoğu, açık hava Batı Duvarı'nın devamı niteliğindedir ve Kudüs Eski Şehri'nin Müslüman Mahallesi'nin binalarının altındadır. Açık hava kısmı yaklaşık 60 metre (200 ft) uzunluğunda olan Batı Duvarı'nın orijinal uzunluğunun çoğu, yani 488 metre (1.601 ft), yeraltında gizlidir. Tünel, Duvar'ın geri kalanına kuzey yönünde erişim sağlar. Tünel, ana tünelle birlikte ziyaret edilebilecek birçok bitişik kazılmış yeraltı alanına bağlıdır. Bu nedenle, çoğu zaman çoğul formu olan Batı Duvarı Tünelleri kullanılmaktadır.

Tarihçe MÖ 19 yılında Kral Herod, Kudüs'teki Tapınak Dağı'nın alanını kuzeybatıdaki tepenin bir kısmını dahil ederek iki katına çıkarma projesine girişti. Bunu yapmak için dört istinat duvarı inşa edildi ve Tapınak Dağı bu duvarların üzerine genişletildi. Bu istinat duvarları, Romalılar tarafından MS 70 yılında Tapınak yıkıldıktan sonra platformla birlikte ayakta kaldı. O zamandan beri duvarların yanındaki alanın çoğu kaplandı ve üzerine inşa edildi.[1] Tapınağın yıkılmasından sonra Batı Duvarı'nın bir kısmı açıkta kaldı. Tapınağın Kutsallar Kutsalı'na en yakın erişilebilir alan olduğu için, bin yıllardır Yahudi duası için bir yer haline geldi.

Batı Duvarı Tüneli Kazı Rotası Britanyalı araştırmacılar 19. yüzyılın ortalarında Batı Duvarı'nı kazmaya başladı. Charles Wilson 1864'te kazılara başladı ve ardından 1867-70 yılları arasında Charles Warren devam etti. Wilson, günümüz zemin seviyesinin üzerinde olan ve şimdi onun adını taşıyan "Wilson Kemeri"ni keşfetti. Kemerin, İkinci Tapınak Dönemi sırasında Tapınak Dağı'nı şehre bağlayan bir köprüyü desteklediğine inanılmaktadır.[1] Warren, bugün hala görülebilen Wilson Kemeri'nden şaftlar kazdı.[3] Altı Gün Savaşı'ndan sonra, İsrail Dini İşler Bakanlığı, Batı Duvarı'nın devamını ortaya çıkarmayı amaçlayan kazılara başladı. Kazılar neredeyse yirmi yıl sürdü ve Tapınak Dağı'nın tarihi ve coğrafyası hakkında daha önce bilinmeyen birçok gerçeği ortaya çıkardı. Kazılar, İkinci Tapınak Dönemi'nden kalma antik yapıların üzerine inşa edilmiş yerleşim mahallelerinin altında olduğu için zor şartlar altında gerçekleştirildi. Kazılar, hem yapıların stabilitesini sağlamak hem de tarihi eserleri zarar vermemek için bilimsel ve dini uzmanların gözetiminde yapıldı.[3] 1988'de Batı Duvarı Miras Vakfı kuruldu,[4] kazıların, bakımın ve Batı Duvarı ve Batı Duvarı Meydanı'nın yenilenmesinin sorumluluğunu üstlendi.[4]

Tünel, duvarın toplam 445 metresinin 300 metresini ortaya çıkararak Tapınak Dağı'nın yakınındaki inşaat yöntemlerini ve çeşitli faaliyetleri gözler önüne seriyor.[1] Kazılar sırasında Herodian dönemine ait (sokaklar, anıtsal taş işçiliği), Umayyad dönemine ait Batı Duvarı'nın bir yeniden inşasına ait bölümler ve Tapınak Dağı'nın yakınında binaları desteklemek için inşa edilen Ayyubid, Memluk ve Hasmonean dönemlerine ait çeşitli yapılar keşfedildi.

"Warren Kapısı", tünelin içine yaklaşık 150 feet (46 m) mesafede yer alır. Yüzyıllar boyunca "Mağara" olarak adlandırılan küçük bir sinagog olan bu kapalı giriş, erken Müslümanlar tarafından Yahudilerin Tapınak kalıntılarına yakın bir yerde dua etmelerine izin verilen bir yerdi. Rabbi Yehuda Getz, kapının hemen dışında bir sinagog inşa etti, çünkü bugün bir Yahudinin Kutsallar Kutsalı'na, geleneksel olarak Kaya Kubbesi'nin altında olduğu varsayılan yere en yakın dua edebileceği yer burasıdır.

Batı Duvarı'nın kuzey ucunun ötesinde, başlangıçta Tapınak Dağı'na su sağlayan bir su kanalı kalıntıları bulundu. Kanalın kesin kaynağı bilinmemekle birlikte, "Strution Havuzu" olarak bilinen bir yeraltı havuzundan geçmektedir. Su kanalı Hasmonean dönemine tarihlenmiş ve bu nedenle "Hasmonean Kanalı" olarak adlandırılmıştır.

Batı Duvarı'ndaki en büyük taş, genellikle Batı Taşı olarak adlandırılır, tünel içinde de ortaya çıkarılmıştır ve insan gücüyle, makineler kullanılmadan kaldırılmış en ağır nesnelerden biri olarak kabul edilir. Taşın uzunluğu 13.6 metre (45 ft), yüksekliği 3 metre (9.8 ft) ve tahmini genişliği 3.5 metre (11 ft) ile 4.5 metre (15 ft) arasında değişmektedir; ağırlığının 570 kısa ton (520 metrik ton) olduğu tahmin edilmektedir.

Tünelin bitişiğinde, İkinci Tapınak dönemi, Haçlı ve Memluk yapılarının kalıntıları bulunmaktadır. Restore edilmiş odalarda, Batı Duvarı Vakfı, Eliav Nahlieli tarafından tasarlanan ve cam sanatçısı Jeremy Langford tarafından yapılan dokuz cam heykel içeren bir Yahudi tarih müzesi olan Nesiller Zinciri Merkezi'ni oluşturmuştur.

2007 yılında, İsrail Eski Eserler Kurumu, ikinci ila dördüncü yüzyıllardan kalma olduğu düşünülen antik bir Roma caddesini ortaya çıkardı. Bu, iki ana yolu birbirine bağlayan bir yan sokaktı ve Tapınak Dağı'na çıkıyordu. Yolun keşfi, Romalıların MS 70 yılında tapınağın yıkılmasından sonra Tapınak Dağı'nı kullanmaya devam ettiğine dair daha fazla kanıt sağladı.[5] Arkeologlar Peter Gendelman ve Ortal Chalaf tarafından İsrail Eski Eserler Kurumu (IAA) adına yürütülen kazılar 2014 yılına kadar devam etti.

Strution Havuzu (bazen çoğul olarak "Strution Havuzları" olarak da tanımlanır), Forum binalarının oluklarından yağmur suyunu toplayan büyük bir kübik sarnıçtır. Hadrian'dan önce, bu sarnıç açık hava havuzuydu, ancak Hadrian, üzerine kaldırım döşenmesine olanak sağlamak için kemer ekledi. Havuzun birinci yüzyılda varlığı, Josephus tarafından "Struthius" (serçe) olarak adlandırıldığını bildiren bir kaynak tarafından doğrulanmaktadır.[7] Bu Strution Havuzu, başlangıçta Hasmoneanlar tarafından açık hava su kanalı olarak inşa edilmiş, ancak daha sonra kapatılmıştır; bu kanalın su kaynağı şu anda bilinmemektedir.

1971'de Batı Duvarı Tüneli'ne yapılan uzantılar sonucunda, Arap konutlarının altından geçen Hasmonean su sistemi, Batı Duvarı Tüneli'nin sonuna bağlandı ve daha sonra bir turistik cazibe merkezi olarak açıldı. Rota, Batı Duvarı Meydanı'ndan başlayarak modern tüneller ve antik su sistemi boyunca ilerleyen doğrusal bir yol izler ve Strution Havuzu'nda sona erer. Zion Kızkardeşleri, turistlerin Strution Havuzu'ndaki manastıra çıkmasına izin vermediği için, turistler dar tünellerden başlangıç noktasına geri dönmek zorunda kalır, bu da bazı lojistik sorunlar yaratır.

Başlangıçta, ziyaretçilerin girişe geri dönmeleri gerekiyordu. Hasmonean su sistemine bir bağlantı yapıldı, ancak bu, Strution Havuzu'na ulaştıklarında bir U dönüşü yapmalarını gerektiriyordu. Tünelden alternatif bir çıkış kazılması önerildi, ancak başlangıçta herhangi bir çıkışın şehrin Müslüman Mahallesi'nin bir parçası olan yakınlardaki araziye Yahudi otoritelerinin sahiplik iddiasında bulunma girişimi olarak görüleceği gerekçesiyle reddedildi. Ancak 1996'da Benjamin Netanyahu, Ummariya medresesinin altından Via Dolorosa'ya çıkan bir çıkışın oluşturulmasına izin verdi. Çıkışın oluşturulmasına karşı çıkan ayaklanmalar sonucunda sonraki birkaç hafta içinde 80 kişi öldü.[8] Modern bir duvar, Strution Havuzu'nu iki parçaya böler ve aralarındaki erişimi engeller. Bir tarafı Batı Duvarı tünellerinden görülebilirken, diğer alan Zion Kızkardeşleri Manastırı'ndan erişilebilir. O zamandan beri, büyük turist gruplarının Batı Duvarı'na yakın güney girişinden tünele girmesi, bir rehber eşliğinde tünelin uzunluğunu yürümesi ve kuzey ucundan çıkması mümkün olmuştur. Bu çıkış, devam eden güvenlik endişeleri nedeniyle yalnızca gündüz saatlerinde açıktır.